Przejdź do

Odpad a produkt uboczny

Daria Danecka 01 lip 2020

W poprzednim poście Pojęcie “odpadów” jako element kluczowy z punktu widzenia reżimu prawnego sygnalizowałam, że definicja odpadu sformułowana w art. 3 ust. 1 pkt. 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r., o odpadach (dalej: u.o.), nie zawsze pozwala jednoznacznie ustalić co jest odpadem. Uznanie, że dany przedmiot lub substancja jest odpadem najczęściej następuje z woli jego wytwórcy. Do czasu wprowadzenia pojęcia produktu ubocznego przyjmowano, że w procesie produkcyjnym powstaje określony produkt docelowy, a wszystko inne stanowi odpad.

Co to jest produkt uboczny?

Prawodawca w art. 10 u.o. uregulował pojęcie „produktu ubocznego”. Zgodnie z treścią tego przepisu przedmiot lub substancja, powstające w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkcja, mogą być uznane za produkt uboczny, niebędący odpadem, jeżeli są łącznie spełnione następujące warunki:

1)dalsze wykorzystywanie przedmiotu lub substancji jest pewne;

2)przedmiot lub substancja mogą być wykorzystywane bezpośrednio bez dalszego przetwarzania, innego niż normalna praktyka przemysłowa;

3)dany przedmiot lub substancja są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego;

4)dana substancja lub przedmiot spełniają wszystkie istotne wymagania, w tym prawne, w zakresie produktu, ochrony środowiska oraz życia i zdrowia ludzi, dla określonego wykorzystania tych substancji lub przedmiotów i wykorzystanie takie nie doprowadzi do ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi.

W jaki sposób następuje UZNANIE za produkt uboczny?
Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny nie następuje automatycznie z woli wytwórcy, lecz wymaga przeprowadzenia procedury przewidzianej w art. 11 u.o.
Procedurę tę rozpoczyna zawsze ich wytwórca ZGŁOSZENIEM kierowanym do marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce wytwarzania.
Co powinno zawierać zgłoszenie?
Zgłoszenie musi odpowiadać wymaganiom formalnym, które określone zostały  w art. 11 ust. 2 u.o. oraz przedstawiać dowody potwierdzające spełnienie:
  • warunków określonych w art. 10 u.o.,
  • szczegółowych wymagań, o ile zostały określone, np. w ustawie o ogólnym bezpieczeństwie produktów.

Takimi dowodami mogą być w szczególności: (użycie tego określenia wskazuje, że katalog tych dowodów nie został ściśle określony przez prawodawcę, a zatem to tylko przykłady):

  • umowy potwierdzające wykorzystanie przedmiotu lub substancji do określonych celów,
  • wyniki badań potwierdzające właściwości przedmiotu lub substancji wykonanych przez laboratoria wskazane w art. 147 a Prawa ochrony środowiska, [chodzi tu o akredytowane laboratorium w rozumieniu ustawy z 30.08.2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2019 r. poz. 155), certyfikowane jednostki badawcze, o których mowa w ustawie z 25.02.2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. z 2019 r. poz. 1225) bądź własne certyfikowane laboratorium wytwórcy objęte systemem zarządzania jakością].
DECYZJA  marszałka województwa
Rozstrzygnięcie o uznaniu bądź odmowie uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny należy do marszałka województwa. Podejmuje on decyzję po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOŚ) właściwego ze względu na miejsce wytwarzania tego przedmiotu lub tej substancji (art. 11 ust. 4 u.o.). W tym przypadku znajduje zastosowanie art. 106 k.p.a., zgodnie z treścią którego WIOŚ powinien wydać opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu żądania.
Decyzję o uznaniu przedmiotu lub substancji za produkt uboczny wydaje się na czas oznaczony, maksymalnie jednak na 10 lat.
OPINIA wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska
Przed wydaniem opinii, WIOŚ ma możliwość przeprowadzenia kontroli w zakresie objętym zgłoszeniem. Kontrola taka nie jest jednak obligatoryjna. Jeżeli jednak WIOŚ zdecyduje się na przeprowadzenie kontroli, to wstrzymuje bieg terminu do wydania opinii przez WIOŚ.
Opinia WIOŚ w przedmiocie uznania przedmiotu lub substancji  za produkt uboczny ma charakter wiążący. W przypadku negatywnej opinii wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska marszałek województwa ma obowiązek wydać decyzję o odmowie uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny.
BRAK rozporządzenia
Minister właściwy do spraw klimatu może określić (zatem został upoważniony, a nie zobowiązany), w drodze rozporządzenia, szczegółowe kryteria dotyczące uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, kierując się względami ochrony środowiska, życia lub zdrowia ludzi. Rozporządzenie takie do dnia publikacji niniejszego wpisu nie zostało wydane.

Co wynika z tego przepisu?

Po pierwsze, zauważyć należy, że produkt uboczny nie jest odpadem – stanowi nową kategorię. Zatem produkt uboczny nie będzie objęty regulacjami związanymi z postępowaniem z odpadami oraz systemem gospodarowania nimi.

Po drugie decyzja uznaniowa danego organu decyduje o tym, czy mamy do czynienia z produktem ubocznym.

Po trzecie należy zauważyć, iż aby dany przedmiot lub substancja mógł zostać uznany za produkt uboczny musi łącznie spełnić warunki wskazane w art. 10 u.o. Oznacza to, że niespełnienie któregokolwiek z nich, skutkować będzie brakiem możliwości uznania za produkt uboczny. Jednakże przesłanki te nie zostały jasno określone. Zawierają bowiem zwroty niedookreślone, takie jak: „pewność” dalszego wykorzystywania, „normalna praktyka przemysłowa”, „integralna część procesu produkcyjnego”, czy też „spełniają wszystkie istotne wymagania”, które z kolei prowadzą do konieczności dokonywania ocen przez organ wydający opinię i ustalania skutków prawnych zgodnie z tymi ocenami.

Podsumowując dotychczasowe rozważania, zarówno te dotyczące odpadów, jak i produktów ubocznych, można zauważyć, że w obu przypadkach pojawiają się podobne problemy. Pojęcie „odpadów” powoduje problemy interpretacyjne, podobnie jak pojęcie „produktu ubocznego”.

dr Daria Danecka

Wybrana literatura:

Daria Danecka, Wojciech Radecki, Ustawa o odpadach. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2020 r.