Analiza tej problematyki powinna zostać przeprowadzona w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, (Dz.U. z 2021 r., poz. 1973 z późn. zm., dalej skrót: p.o.ś.) oraz ustawy z dnia 15 września 2000 r., Kodeks spółek handlowych, (Dz.U. z 2020 r., poz. 1526 z późn. zm., dalej skrót: k.s.h.).
Każdy podmiot korzystający ze środowiska, który po raz pierwszy rozpoczyna eksploatację danej instalacji musi przed rozpoczęciem tej działalności posiadać wymagane pozwolenie na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii w świetle art. 180 i 181 p.o.ś., które właściwy organ ochrony środowiska wydaje na wniosek zainteresowanego podmiotu. Art. 181 p.o.ś. do pozwoleń emisyjnych zalicza pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz na wytwarzanie odpadów.
Połączenie spółek wywołuje doniosłe skutki w zakresie praw i obowiązków spółek uczestniczących w połączeniu. Na skutki te składa się uniwersalna sukcesja cywilnoprawna (art. 494 § 1 k.s.h.) oraz ograniczona sukcesja administracyjnoprawna (art. 494 § 2 i 5 k.s.h.)[1].
Z punktu widzenia omawianego tematu najistotniejsze są przepisy § 1 oraz § 2 art. 494 k.s.h. oraz art 189 p.o.ś. których treść przytoczę in extenso:
art. 494 k.s.h.:
§ 1. Spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.
§ 2. Na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.
art. 189 p.o.ś.:
Zasadą jest, że w przypadku zmiany prowadzącego instalację, bez względu na to, czy jest ona efektem sukcesji generalnej, czy syngularnej, nowy prowadzący (z mocy samego prawa) przejmuje uprawnienia i obowiązki wynikające z dotychczasowego pozwolenia (art. 189 p.o.ś.). Tym samym możliwe jest zachowanie ciągłości obowiązywania dotychczasowych decyzji, a co za tym idzie możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w sposób ciągły.
W przypadku przeniesienia pozwolenia emisyjnego, mamy do czynienia ze stosunkiem administracyjnoprawnym, wskutek czego do przeniesienia praw i obowiązków wynikających z tych pozwoleń znajdują zastosowanie przepisy art. 494 § 2 k.s.h. Wyjaśnić należy, że w odniesieniu do stosunków administracyjnoprawnych w art. 494 § 2 k.s.h., została przewidziana ograniczona sukcesja. Sukcesja administracyjnoprawna w odróżnieniu od cywilnoprawnej, która zawsze musi być pełna, ma ograniczony charakter[2]. Ograniczenie przejścia zezwoleń na nowe spółki może wynikać z przepisów ustawy albo postanowień decyzji administracyjnej. [3]
W orzecznictwie wskazuje się, że wyrażona w art. 494 § 2 k.s.h. zasada ograniczonej sukcesji administracyjnej polega na tym, że, co do zasady, na spółki sukcesorki przechodzą z dniem połączenia: zezwolenia, koncesje, ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej lub którejkolwiek ze spółek łączących się w trybie fuzji. Ograniczenie przejścia zezwoleń na nowe spółki może wynikać z przepisów ustawy albo z treści decyzji o ich przyznaniu. Wskazuje się także na możliwość ograniczenia wspomnianej sukcesji poprzez wniesienie sprzeciwu przez organ, który udzielił koncesji (zezwolenia)[4].
Ze względu na to, że pozwolenia emisyjne dotyczą eksploatacji instalacji, zastosowanie znajdzie przepis art. 189 p.o.ś. Na mocy art. 189 ust. 2 p.o.ś. podmiot który staje się prowadzącym instalację lub jej oznaczoną część, ma obowiązek wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o zmianę pozwoleń w zakresie oznaczenia prowadzącego instalację. Jednak w przepisach prawa nie przewidziano żadnych konsekwencji w przypadku niedopełnienia tego obowiązku. Nie można także uznać, że niedopełnienie obowiązku z ust. 2 wyklucza zastosowanie formuły przejścia praw i obowiązków przewidzianej w ust. 1, czy też odsuwa takie przejście do czasu wystąpienia z wymaganym wnioskiem[5]. Nie ma jednak podstaw do dokonania takiej zmiany z urzędu. WSA we Wrocławiu uznał, że niedopełnienie obowiązku z art. 189 ust. 2 nie wpływa na skuteczność przeniesienia pozwolenia[6].
Zasadą jest, że pozwolenia emisyjne obowiązują do czasu ich wygaśnięcia, cofnięcia bądź ograniczenia. Podstawy wygaśnięcia pozwoleń na korzystanie ze środowiska zostały określone w art. 193 p.o.ś., z kolei w przepisach art. 194-197 p.o.ś. określono przesłanki cofnięcia i ograniczenia tych pozwoleń. Warto zwrócić uwagę na art. 193 ust. 1 pkt 2 p.o.ś. przewidujący, że pozwolenie wygasa jeżeli podmiot przestał być prowadzącym instalację w rozumieniu ustawy, lub z innych powodów pozwolenie stało się bezprzedmiotowe. Przepis ten należy przeciwstawić przepisowi art. 193 ust. 5 p.o.ś., zgodnie z treścią którego pozwolenie nie wygasa, jeżeli nastąpiło przejęcie praw i obowiązków, o którym mowa w art. 189, albo przejęcie na podstawie innych przepisów, praw i obowiązków wynikających z decyzji, w tym w szczególności przepisów tytułu IV ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 i 2320), w przypadku łączenia, podziału lub przekształcania spółek handlowych, albo przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników (Dz. U. z 2021 r. poz. 425 i 1535).
W przypadku przejęcia spółki handlowej albo zawiązania nowej spółki handlowej w wyniku połączenia spółek, pozwolenia emisyjne nie stają się bezprzedmiotowe, ponieważ w miejsce podmiotu, który przestał być prowadzącym instalację, wchodzi podmiot przejmujący instalację.
Przypisy:
[1] M. Dumkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020, s. 1259.
[2] Zob. szerzej: E. Szczygłowska, Sukcesja uprawnień i obowiązków administracyjnych, Warszawa 2009.
[3] A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 301-633 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 494.
[4] Wyrok NSA z 15.09.2020 r., II GSK 3523/17, LEX nr 3082000.
[5] Zob. M. Górski [w:] M. Górski, M. Pchałek, W. Radecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2019, s. 604.
[6] Wyrok WSA we Wrocławiu z 28.03.2017 r., II SA/Wr 652/16, LEX nr 2305575.
Dr Daria Danecka